May 22, 2021

Leidsegracht 108

Aan het einde van de Leidsegracht staat dit gebouw met als adres Leidsegracht 108. Dat is vreemd, want de ingang van het gebouw is aan de Raamdwarsstraat. Maar toen dit pand – met een mooi schilddak - in 1664 door architect Daniël Stalpert voor de stadsmetselaar werd gebouwd, bestond de Raamdwarsstraat nog niet. Achter het gebouw lag de stadsmetseltuin waarvan nog een deel over is. Daar voorbij – op wat nu de zuidkant van het Raamplein is - was een pad omhoog naar de schans, het 17-eeuwse verdedigingswerk. Aan de trapjes kun je nog steeds zien waar dat pad was.

De schans vormde in 17e en 18e eeuws Amsterdam een rondweg om de toenmalige stad, behalve hier. Hier liep de schans oorspronkelijk namelijk dood op de Leidsegracht en verschenen er allerlei gebouwen en gebouwtjes op de schans. Dat veranderde niet toen de schans later verlengd werd. Het meest bekend van die bebouwing is de Hollandsche Manege uit 1744. 

Hollandsche Manege


De manege had stalruimte voor 60 paarden en er was ook een overdekte piste. Achter de manege – tot aan de Singelgracht – was een park met een buitenbak. Op de bovenverdieping van het Manegegebouw was een concertzaal van 24 bij 17 meter. Onder andere de familie Mozart heeft er opgetreden: de 10-jarige Wolfgang Amadeus, zijn 14-jarige zusje Nannerl en vader Leopold. Tot het einde van de 18e-eeuw was de manege de belangrijkste concertzaal van Amsterdam.

Links de manege. De foto ernaast is van het park achter de manege dat doorliep tot de Singelgracht.

 

In 1880 werd de Hollandsche Manege gesloten omdat de Leidsegracht doorgetrokken werd naar de Singelgracht. Het complex werd afgebroken. Bij het Vondelpark verrees een nieuwe manege.

 

Leidsegracht 108, dat enige tijd deel uit had gemaakt van het manegecomplex, was inmiddels in handen gekomen van de familie Zimmer die er een koper- en ijzergieterij vestigde. Zimmer bleef eigenaar van het pand tot 1959 en verkocht het toen aan de NV J.F. Tack (een flessenspoelerij en azijnmakerij).

 

SSRA

De huidige bewoner, studentenvereniging SSRA huurde het pand vanaf 1951 en werd in 1967 eigenaar. Het souterrain werd onderverhuurd: eerst aan een boekhandel, toen aan een kinderopvangorganisatie en nu aan een escaperoom. De Societas Studiosorum Reformatorum Amstelodamensis is in 1889 opgericht als gereformeerde studentenvereniging (oorspronkelijk met ook een Leidse afdeling), maar staat sinds 1975 open voor alle studenten. Leidsegracht 108 is in hun embleem opgenomen.

 

 

Afbeeldingen: Stadsarchief Amsterdam en SSRA