November 3, 2020

Rood Paleis 

In dit opvallende zwarte gebouw aan de Amsterdamse Passeerdersgracht situeerde Ferdinand Bordewijk in zijn boek het ‘Rood Paleis, Ondergang van een eeuw’ (1938) een bordeel. De roman speelt vlak voor de Eerste Wereldoorlog en gaat over het ‘fin de siècle’, het einde van een tijdperk. Bordewijk beschrijft het gebouw als, 'een pand van somberheid en verschrikking […], een pand met een geheim, [gelegen aan] een korte, lugubere gracht. Een smalle trog vuil water. De rioolgaten even boven het watervlak bloot in de grachtwallen, zwartachtig druipend'.  
De grachten in de Jordaan waren in het begin van de twintigste eeuw inderdaad nog steeds smerig. En naast het gebouw lag oorspronkelijk het Leidsche Kerkhof dat als lugubere noot zou kunnen worden opgevat. Maar dat kerkhof was aan het einde van de negentiende eeuw al ontruimd en op het terrein stonden in de tijd waarin Bordewijks’ roman speelt inmiddels al scholen.

Daklozenopvang

In werkelijkheid was het pand aan de Passeerdersgracht ook nooit een bordeel. Het is in 1850 gebouwd als een ‘Toevlugt voor behoeftigen’, een daklozenopvang. In het gebouw konden daklozen komen eten en waren honderd slaapplaatsen. De dagelijkse opvang werd uit giften van burgers betaald. De gulle gevers kwamen zo nu en dan kijken hoe hun geld werd besteed.

Foto's: Beeldbank Amsterdam


Concurrentie en de terugloop van de giften na de invoering van de Armenwet in 1912 – burgers meenden dat giften niet meer nodig waren – leidde tot sluiting van de ‘Toevlugt’ in 1923. Tussen 1923 en 2006 had het gebouw verschillende bestemmingen, toen werd een deel van het gebouw een kunstsalon.


Rode Salon


Elisabeth den Bieman de Haas is een gerenommeerde kunsthandelaar. Meer dan vijfentwintig jaar had zij een galerie in de Nieuwe Spiegelstraat gericht op vooral werk van de Cobra beweging en meer in het bijzonder van Corneille. Daarna – van 2006 tot 2016 - had ze een besloten kunstsalon in het achterste deel van het gebouw van de voormalige ‘Toevlugt’ die ze de naam Le Salon Rouge gaf. De naam en inrichting van de salon waren natuurlijk een knipoog naar het boek ‘Rood paleis’ van Bordewijk. 


Inmiddels wordt er in het gebouw gewoond en gewerkt.



Bordewijks Rood Paleis is te vinden op https://www.dbnl.org/tekst/bord001rood01_01/