December 20, 2020

Het Schipperskerkje aan de Looiersgracht

Als je op zondagochtend (buiten coronatijd) langs de Looiersgracht komt, kun je in de Looiersgrachtkerk oftewel het Schipperskerkje uit volle borst horen zingen. Voor wie, net als ik, een gereformeerde achtergrond heeft, is het meteen duidelijk dat hier een streng gereformeerde kerkdienst plaatsvindt. De kerkgangers zingen hele noten, iets wat je in vissersplaatsen als Urk, Katwijk of Spakenburg zou verwachten, maar niet in de Amsterdamse Jordaan. 

De Oud-Gereformeerde Looiersgrachtkerk werd in 1894 gesticht in een voormalig pakhuis en staat in de buurt bekend als het Schipperskerkje. Waar het die bijnaam aan te danken heeft staat niet op papier, maar het antwoord ligt voor de hand. Hier kerkten de gereformeerde schippers die groente en fruit leverden aan de Appeltjes- en Groenmarkt die tussen 1895 en 1934 op de naastgelegen Marnixstraat plaatsvond. Van oudsher waren (en zijn nog steeds) relatief veel binnenschippers streng gereformeerd. Zij voeren niet op zondag, de dag des Heren, maar hielden de zondagsrust in ere.  

De Afscheiding
Het kerkje is een product van de 19-eeuwse gereformeerde geschiedenis van afscheidingen en fusies. De Oud-Gereformeerden die het kerkje stichtten en de Gereformeerde Gemeente die nu het kerkje gebruikt, komen beide voort uit de Afscheiding van 1834.  
De oorspronkelijke Nederduitse Gereformeerde Kerk had op de Dordtse Synode (1618-19) besloten dat ‘geen persoon of lichaam in de kerk over een ander (zou) heersen’. Geen paus, geen koning, geen regering kon dus bepalen hoe de kerk zou functioneren: de plaatselijke kerkgemeenten waren autonoom. 
Na de Franse tijd, in 1816, organiseerde Koning Willem 1 een synode waarvoor hij zelf de leden benoemde. Die liet hij een nieuw bestuursreglement opstellen. Dit Algemeen Reglement voor het bestuur der Nederlandsche Hervormde Kerk in het Koningrijk der Nederlanden werd bij Koninklijk Besluit goedgekeurd. Door veel kerkleden werd dit gezien als een ongewenste inmenging van de koning in kerkzaken. Zij verlieten de Hervormde Kerk en richtten hun eigen kerken op. 

Een preekstoel, een orgel en een brand

Het kerkje voor 1924


Dertig jaar na de oprichting van het kerkje, in 1924, werd het gesloten. Veel kerkleden waren vertrokken naar de Christelijk Gereformeerde Kerk Eben Haezer aan Lauriergracht 132 (een andere Afscheidingsvariant). Dominee W. Hendriksen van het Schipperskerkje verhuisde naar een kerk in Ede en nam – tegen geringe vergoeding - de preekstoel en het orgel mee. In erg goede staat was het orgel niet. Onderweg – met paard en wagen - verloor het een door houtworm aangetaste versiering, die toen maar in een sloot werd gegooid. Het kerkje werd een opslagplaats van kartonfabriek en drukkerij Zürcher.


In 1933 werd het pand gekocht door de Gereformeerde Gemeente en werd het opnieuw een kerk. Het verhaal gaat dat een Amsterdamse kwam vertellen ‘jullie kenne het kerkie terug krijgen’. De onbewoonbaar verklaarde woning naast de kerk werd afgebroken en vervangen door een consistorie, een vergaderruimte voor de kerkenraad. Er kwam een nieuwe preekstoel en er werden tweedehands banken voor de kerkgangers georganiseerd. Voor een orgel was vooralsnog geen geld, dus werd bij een harmonium (een bij gereformeerden populair ‘huisorgel’) gezongen.

In 1972 ging de consistorie in vlammen op, maar werd herbouwd. De pyromaan trachtte ook de kerk af te branden door een bijbel aan te steken, maar dat vuur ging ‘als door een wonder’ vanzelf weer uit.


Sinds 1994 heet het kerkje Bijbelcentrum en Evangelisatiepost Bij Simon de Looier. Naast kerkdiensten worden er kinderclubs georganiseerd en op donderdagavond zijn er open maaltijden, Je kunt er dan voor 1 Euro mee eten. Een deel van de inkomsten komt van de Looiersvaart. Tegen betaling kunnen mensen een aantal dagen meevaren op een binnenvaartschip en kennismaken met het schippersleven. Zo is de cirkel weer rond.



Bronnen: De Jordaan tussen taal en beeld (https://www.tussentaalenbeeld.nl/index.html) en de website Orgels in Amstelland (http://orgelsnoordholland1.50webs.com/orgels-amstelland.htm).